پرسشهای متداول مراجع به کم توانی ذهنی

 پرسشهای متداول مراجع به کم توانی ذهنی

اطلاعات دقیق و مفصل در بارهٌ تعریف انجمن کم توانی ذهنی آمریکا (AAMR) در سال 2002 از کم توانی ذهنی را کجا می توانم بدست آورم ؟

ویرایش دهم" کم توانی ذهنی : تعریف ،طبقه بندی و نظامهای حمایتی" ،تعریف سال 2002 انجمن کم توانی ذهنی آمریکا AAMR و نظام طبقه بندی مذکور را بطور دقیق و مفصل مورد بحث و بررسی قرار می دهد.این تعریف بیانگر اندیشه ها جدید در بارهٌ کم توانی ذهنی است و شامل ابزارها و راهبردهای مهم به منظور شناسایی کم توانی ذهنی به همراه اطلاعات دقیق و مفصل در باره تدوین یک برنامه فردی از حمایتهای فردی شده است.این تعریف در پایگاه اطلاع رسانی AAMR  در دسترس است.

تعریف رسمی  انجمن کم توانی ذهنی آمریکا AAMR  از کم توانی ذهنی چیست ؟

کم توانی ذهنی یک نوع ناتوانی است که با محدودیتهای عمده در عملکرد عقلانی و نیز رفتار سازشی آنگونه که در مهارتهای مفهومی ، اجتماعی و عملی پیداست ،مشخص می شود.این ناتوانی قبل از 18 سالگی تظاهر پیدا می کند. درک کامل و دقیق کم توانی ذهنی و از جمله فهم این موضوع که کم توانی ذهنی به حالت خاصی از عملکرد اشاره دارد که از کودکی شروع می شود ، می تواند ابعاد مختلفی داشته باشد و سخت تحت تاثیر مثبت حمایتهای فردی شده است. الگوی عملکردشامل شرایط و محیطی است که در آن ،فرد رفتار و تعامل دارد و این الگوی عملکرد نیازمند رویکرد و دیدگاهی چند بعدی و بوم شناختی است که نشانگر تعامل فرد با محیط و پیامد های این تعامل با توجه به استقلال ،ارتباطات ،مشارکت در انجمنها ،مشارکت در مدرسه و جامعه وفاه فردی است.

زمانیکه فردی دارای کم توانی ذهنی تشخیص داده می شود به هنگام تدوین برنامه حمایت فردی شده چه عواملی باید در نظر گرفته شوند؟

به هنگام استفاده از تعریف ،طبقه بندی و نظامهای حمایتی AAMR  متخصصین و سایر اعضای گروه باید :

1.        محدودیتها در عملکرد فعلی را با توجه به بافت فرهنگی فرد و همسالان وی ارزشیابی کنند.

2.       تفاوتهای فرهنگی و زبانی و همینطور عوامل ارتباطی ،حسی،حرکتی و رفتاری را در نظر بگیرند.

3.      در کنار محدودیتهای فردی نقاط قوت موجود را شناسایی کنند.

4.       محدودیتها را آنگونه توصیف کنند که یک برنامه فردی شده از حمایت های مورد نیاز برای آنها قابل تدوین باشد.

5.      برای بهبود عملکرد فرد دارای کم توانی ذهنی حمایتهای فردی مناسب را ارائه کنند.

ناتوانی چیست ؟

ناتوانی به محدودیتهای فردی اطلاق می شود که در کوشش برای رفتار در جامعه نقص یا محدودیتی اساسی را نشام می دهد.یک ناتوانی باید در بافت محیط ،عوامل محیطی و نیاز به حمایتهای فردی شده ، مورد ملاحظه قرار گیرد.

هوش چیست ؟

هوش به یک توانایی ذهنی عمومی اطلاق می شود . هوش شامل توانایی استدلال ،برنامه ریزی ،حل مسائل ،تفکر انتزاعی ،درک افکار پیچیده ،یادگیری سریع و یادگیری از تجارب است. گرچه این چه تعریف کامل نیست اما هوش با استفاده  از نمرات  ضریب هوشی (IQ)بدست آمده از آزمونهای استاندارد ارائه شده بوسیلهٌ یک متخصص آموزش دیده ارائه می شود.با توجه به ملاک عقلانی برای تشخیص کم توانی ذهنی ،این اختلال عموماٌ در صورتی محرز می شود که فرد در یک آزمون ،نمره IQ یی در حدود 70 یا پایین تر داشته باشد.

نمره IQ ی بدست آمده همیشه باید در پرتو خطای استاندارد اندازه گیری ،تناسب و همخوانی با نحوه اجرای آن مورد بررسی قرار گیرد.در حالیکه خطای استاندارد اندازه گیری برای اغلب آزمونهای IQ تقریبا 5 است ،اما سقف آن تا 75 نیز ممکن است افزایش پیدا کند. این نمره ،با توجه به خطای استاندارد اندازه گیری در حدود 2 انحراف استاندارد پایین تر از میانگین است.اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که نمرهٌ IQ تنها یک جنبه از تشخیص کم توانی ذهنی است.محدودیتهای عمده در مهارتهای سازشی و شواهد و قرائن حاکی از بروز ناتوانی پیش از 18  سالگی نیز دو جز مهم دیگر تشخیص کم توانی ذهنی هستند.

رفتار سازشی چیست ؟

رفتار سازشی مجموعه ای از مهارتهای مفهومی ،اجتماعی و عملی است که افراد یادگرفته اند و به این ترتیب با توجه به آنها در زندگی روزمره رفتار مناسبی دارند.محدودیتهای عمده در رفتار سازشی به  زندگی روزمرهٌ فرد تاثیر می گذارند و توانایی پاسخدهی وی را به یک موقعیت خاص یا محیط تحت تاثیر قرار می دهد.محدودیتها در رفتار سازشی با استفاده از آزمونهای استاندارد شده ای که بر روی جمعیت کلی شامل افراد دارای ناتوانی و افراد عادی هنجار شده اند ،قابل تعیین هستند. در این مقیاسهای استاندارد شده ،محدودیتها ی عمده در رفتار سازشی ،از لحاظ عملی بصورت عملکردی تعریف می شوند که حداقل 2 انحراف استاندارد پایین تر از میانگین را در یکی از موارد زیر داشته باشند: (الف)یکی از سه نوع رفتار سازشی که در پی ادامه می آید : مفهومی ،اجتماعی ،یا عملی؛ (ب)نمرهٌ کلی در یک مقیاس استاندارد شده از مهارتهای مفهومی ،اجتماعی و عملی.

به عنوان نمونه مهارتهای رفتاری سازشی (انطباقی)شامل چه مواردی هستند؟

مهارتهای مفهومی :

زبان دریافتی و بیانی

خواندن و نوشتن

مفاهیم پولی

خودگردانی

مهارتهای اجتماعی :

بین فردی

مسئولیت پذیری

خود پنداره

ساده لوحی(احتمال فریب خوردن)

خام اندیشی

پیروی از مقررات

اطاعت از قوانین

اجتناب از قربانی شدن

مهارتهای عملی :

فعالیتهای شخصی در زندگی روزمره از قبیل خوردن ،لباس پوشیدن ،تحرک و توالت رفتن و نظافت.فعالیتهای ابزاری در زندگی روزمره از قبیل آماده کردن غذا ،مصرف دارو ،استفاده از تلفن ،مدیریت مالی یا پولی ، استفاده از وسائط نقلیهٌ عمومی و فعالیتهای خانه داری.

مهارتهای حرفه ای و شغلی

حفظ یک محیط سالم وامن

;حمایت ها شامل چه مواردی می شوند؟

در حدود 15 سال پیش مفهوم حمایت ها مطرح شد و شیوه توانبخشی و ارایه خدمات آموزشی به اشخاص کم توان ذهنی را دگرگون ساخت در رویکرد حمایت ها به جای آنکه فرد را در طبقه های تشخیصی موجود  بگنجانید و او را وادار کنید تا از مدل های خدماتی موجود استفاده  کند، ابتدا نیازهای خاص فرد ارزیابی و پس از آن راهبردها ،خدمات و حمایتهایی به فرد ارایه می شود تا عملکرد وی بهبود یابد.در این رویکرد تغییر نیازهای فرد و شرایط  محیطی در اثر گذشت زمان نیز مد نظر است در دستنامه انجمن آمریکایی کم توانی ذهنی که در سال 1992 تهیه شده موضوع حمایتها بعنوان یک نو آوری مطرح بود که در سامانه ای که در سال 2002 تهیه شده نیز موجود است. در سال 2002 حمایتها بسیار گسترش یافته و کیفیت آنها بهتر شده که نشان از پیشرفتها ی چشمگیر ی دارد که در دهه گذشته روی داده است.

حمایتها منابع و راهبردهای فردی هستند که برای تقویت رشد ،آموزش ،علایق و رفاه فردی که دچار کم توانی ذهنی است ضروری می باشد.حمایت ها را یک والد ،دوست، معلم ،روانشناس ،دکتر یا هر فرد یا موسسه با صلاحیتی می تواند ارایه دهد.

چرا حمایت ها اهمیت دارند؟

تدارک حمایت های متناسب با فرد می تواند عملکرد فردی را بهبود بخشد ،خود مختاری و مشارکت اجتماعی را افزایش دهد و رفاه اشخاص کم توان ذهنی را بیشتر کند.یکی از بخشهای مهم رویکردهای مبتنی بر فرد توجه به حمایتها بعنوان شیوه ای برای بهسازی آموزش ،اشتغال ،تفریح و محیط زندگی کم توانان ذهنی است .

حمایتهای ضروری را چگونه تعیین می کنید ؟

انجمن آمریکایی کم توانی ذهنی توصیه نموده که دست کم در 9 حیطه اصلی یعنی رشد ، آموزش و تحصیل ،امور زندگی در منزل ،زندگی اجتماعی، اشتغال ،بهداشت و ایمنی ،رفتار ،اجتماع ،حفاظت و مسایل حقوقی نیازهای حمایتی فرد باید تحلیل گردد. موارد خاص مربوط به حیطه ها و فعالیتهای حمایتی کدامند؟

فعالیتهای رشدی

فراهمآوری فرصتهایی برای رشد جسمی که شامل هماهنگی چشم و دست مهارتهای حرکتی ظریف و درشت است.فراهم آوری فرصتهایی برای رشد شناختی نظیر استفاده از واژه هاو تصویرها به منظور بازنمایی جهان و استدلال منطقی در مورد رویدادهای واقعی می شود.فراهم آوری فعالیتهای رشدی اجتماعی و عاطفی که باعث تقویت حس اعتماد ،خود مختاری  و قوه ابتکار می شود.

فعالیتهای آموزشی و تحصیلی

تعامل با مربیان ،معلمان و شاگردان و دانش آموزان دیگر

مشارکت در تصمیم سازی در زمینه فعالیتهای تمرینی و آموزشی

یادگیری و بکارگیری راهبردهای مشکل گشایی

بکار گیری فناوری برای یادگیری

یادگیری و استفاده از دروس کاربردی (درک علایم و تابلوها ،حساب، باقیمانده پول و مواردی از این دست )

یادگیری و استفاده از مهارتهای خود مختاری

فعالیتهای زندگی در منزل

استفاده از دستشویی/توالت

رخت شویی و نگهداری لباسها

آشپزی و غذا خوردن

خانه داری و نظافت منزل

لباس پوشیدن

استحمام و توجه به بهداشت فردی و آراستگی ظاهری

کار با لوازم منزل و استفاده از فناوری موجود در منزل

شرکت در فعالیتهای اوقات فراغت در منزل

فعالیتهای مربوط به زندگی اجتماعی

استفاده از وسایل حمل و نقل  عمومی

شرکت در فعالیتهای تفریحی و فعالیتهای مربوط به اوقات فراغت

سر زدن به دوستان و خانواده

خرید کردن

تعامل با آدمهای محل زندگی

استفاده از ساختمانها و محیط های همگانی

فعالیتهای مربوط به اشتغال

یادگیری و بکارگیری مهارتهای ویژه شغلی

تعامل با همکاران

تعامل با سرپرستان

انجام سریع و با کیفیت و ظایف شغلی

تغییر و ظایف شغلی

دسترسی و دستیابی به کمکها و امکانات مداخله ای در زمان بحران

فعالیتهای مربوط به سلامت و ایمنی

دسترسی و دستیابی به خدمات درمانی

دارو خوردن

پرهیز از خطرهایی که به ایمنی و سلامت فرد آسیب می رساند

ارتباط با مراقبان بهداشتی

دسترسی به خدمات اضطراری

حفظ رژیم غذایی

حفظ سلامت بدن

حفظ سلامت روانی/وضعیت هجانی مطلوب

فعالیتهای رفتاری

یادگیری مهارتها یا رفتاری های خاص

یادگیری و اتخاذ تصمیم های مناسب

دسترسی و دستیابی به درمان مشکلات روانی

دسترسی و دستیابی به درمان اعتیاد به سو مصرف مواد

گنجاندن توجیحات فردی در فعالیتهای روزانه

حفظ رفتار جامعه پسند در اجتماع

مهار خشم و پرخاشگری

فعالیتهای اجتماعی

معاشرت داشتن با اعضا خانواده

شرکت در فعالیتهای تفریحی و اوقات فراغت

اتخاذ تصمیم های جزئی مناسب

معاشرت با اشخاصی غیر از اعضا خانواده

دوست یابی وحفظ دوستی

بیان نیازهای شخصی به دیگران                                                                                          

داشتن روابط عاشقانه و صمیمی

کمک کردن و پذیرفتن کمک

فعالیتهای حفاظتی و حقوقی

مدیریت مالی و سرمایه های شخصی

جلوگیری از سو استفاده

احقاق حقوق قانونی و انجام مسئولیت های قانونی

عضویت و مشارکت در سازمانهای حمایتی/خود حمایتی

دستیابی به خدمات حقوقی

انجام کارهای بانکی و نقد کردن چک

آیا انجمن آمریکا کم توان ذهنی همیشه همین تعریف را از کم توانی ذهنی ارایه داده است ؟

اینطور نیست زیرا انجمن آمریکایی کم توانی ذهنی از سال 1908 تاکنون 10 بار تعریف کم توانی ذهنی را تغییر داده است .هرگاه اطلاعاتی تازه مطرح شده یا تغییراتی در کارهای بالینی  رخ داده  یا در زمینه پژوهش علمی دگرگونی هایی پیش آمده ،تعریف کم توان ذهنی تغییر کرده است.در دهمین چاپ کتاب کم توانی ذهنی ،تعریف ،طبقه بندی و سامانه های حمایتی نسبت به چاپ سال 1992 این کتاب به صورتی جامع روز آمد شده و در این رشته و به هر کسی که با کم توانان ذهنی سروکار دارد،اطلاعات مهم و تازه ،ابزارها و راهبردهایی را ارایه می دهد .

علتهای ابتلا به کم توانی ذهنی کدامند؟

علتهای ایجاد کم توانی ذهنی را میتوان به عوامل خطر آفرین زیستی پزشکی ،اجتماعی، رفتاری و تربیتی تقسیم کرد که در طی زندگی فرد و یا در طی نسلهایی از والد به کودک، با هم در تعامل هستند.عوامل زیستی پزشکی به فرایندهای زیستی نظیر اختلالهای ژنتیکی یا تغذیه مربوط است.عوامل اجتماعی به تعامل خانواده و اجتماع مانند تحریک کودک و واکنش گری بزرگسالان مربوط می شود.عوامل رفتاری به رفتارهای آسیب زا مانند اعتیاد مادر به سو مصرف مواد مربوط می شود.

عوامل تربیتی به دسترس پذیری به حمایتهای خانوادگی و تحصیلی مربوط است که رشد روانی را تقویت می کند و مهارتهای سازگاری را افزایش می دهد.عواملی که در یک نسل وجود دارد می تواند بر دستاوردهای نسل بعد از خود اثر بگذارد.با شناخت علتهای بین نسلی می توان برای پیشگیری از اثرات عوامل خطر ساز ،یا معکوس سازی تاثیر آنها از حمایتهای مناسب استفاده کرد.

تهیه کننده : گروه کم توانی ذهنی و چند معلولیتی